Top 5 trận mưa sao băng lớn nhất, ấn tượng nhất trong lịch sử

Trong lịch sử thiên văn học có muôn vàn điều kì thú mà nhân loại vẫn chưa thể khám phá hết, trong đó mưa sao băng là một trong những sự kiện thiên văn vô cùng thú vị. Để giúp bạn đọc hiểu rõ và có những cái nhìn tường tận về các trận mưa sao băng. Hôm nay Thiên văn vũ trụ học sẽ liệt kê ra 5 trận mưa sao băng lớn nhất, ấn tượng nhất trong lịch sử mà con người từng biết tới.

Mưa sao băng là gì? Tại sao có mưa sao băng?

Trước hết chúng ta nên hiểu mưa sao băng là gì? và tại sao có mưa sao băng? Mưa sao băng là sự kiện thiên văn học vũ trụ ấn tượng nhất mà ai trong số chúng ta cũng mong ước được nhìn thấy 1 lần trong đời. Theo quan niệm của người xưa, khi nhìn thấy được sao băng và đồng thời ước 1 điều ước thì điều ước ấy sẽ thành sự thật. Vậy mưa sao băng là gì? Theo cách giải thích bằng khoa học thì một trận mưa sao băng là một sự kiện thiên thể.

Khi các vật thể thường là các thiên thạch hoặc vấn thạch bay vào quỹ đạo trái đất với tốc độ cực lớn khoảng 100.000km/h, các phân tử không khí trên đường đi của thiên thạch bị nung nóng bởi sóng xung kích, hoặc bị nén quá mạnh đến mức khiến nhiệt độ của sóng xung kích tăng lên đến hàng ngàn độ và làm cho các thành phần vật chất của thiên thạch bị nung đến nóng sáng, tạo thành nhiều vật thể nhỏ hơn (gọi là hạt bụi). Từ đó hiện tượng mưa sao băng ra đời.

1. Geminids – Mưa sao băng lớn nhất

Mưa sao băng Geminids là trận mưa sao băng được gây nên bởi tiểu hành tinh 3200 Phaethon – được coi là một tiểu hành tinh. Geminids được quan lần đầu tiên vào năm 1862, muộn hơn nhiều so với các trận mưa rào khác như Perseids (36 SCN) và Leonids (902 SCN). Các thiên thạch từ trận mưa này di chuyển chậm, có thể nhìn thấy vào tháng 12 và thường đạt cực đại vào khoảng ngày 6 đến ngày 14 tháng 12, với ngày cường độ cao nhất là sáng ngày 14 tháng 12. Trận mưa sao băng được cho là mạnh lên theo hàng năm và các trận mưa rào gần đây đã xuất hiện 120– 160 sao băng mỗi giờ trong điều kiện tối ưu, thường vào khoảng 02:00 đến 03:00 giờ địa phương.

Để quan sát các hiện tượng thiên văn một cách rõ ráng nhất các bạn có thể mua kính thiên văn tại đây

Mưa sao băng Geminids xuất hiện vào giữa tháng 12 ở độ cao 100km so với mặt đất. Các thiên thạch di chuyển với tốc độ trung bình liên quan đến mưa khác, vào khoảng 22 dặm mỗi giây (35 km / s), khiến chúng ta khá dễ dàng để phát hiện. Geminids hiện được nhiều người coi là trận mưa rào thường niên (hàng năm) và hoạt động mạnh mẽ nhất. Geminids tan rã trong khi ở những độ cao trên 24 dặm (39 km).

Chúng có thể xuất hiện ở hầu hết mọi nơi trên bầu trời đêm và thường có màu hơi vàng. Ở phía bắc của đường xích đạo, có thể quan sát vào lúc hoàng hôn. Còn ở Nam xích đạo thì xuất hiện lúc nữa đêm và thưa dần về sáng. Đặc biệt, có những vệt sao băng phát sáng bay ngang và gần như trùng lặp vào đường chân trời, tạo nên hiện tượng “gặm Trái đất” (Earthgrazer).

Xem thêm: 6 sự kiện thiên văn không thể bỏ qua trong tháng 12/2020

2. Mưa sao băng Quadrantids – trận mưa sao băng sớm nhất trong năm

Quadrantids (viết tắt: QUA) là một trận mưa sao băng thường rơi vào tháng Giêng. Mưa sao băng Quadrantid đến từ những mảnh vụn của một tiểu hành tinh gọi là 2003 EH1, có khả năng nó là một phần của một sao chổi đã vỡ hàng thế kỉ trước. Các mảnh vụn đã đi vào khí quyển Trái đất vào đầu tháng 1 năm 2012 và mang lại một màn trình diễn ngắn kéo dài vài giờ đồng hồ.

Quadrantids là cơn mưa sao băng diễn ra vào những ngày đầu tiên trong năm mới (thường là từ 1/1 – 5/1). Cùng với Perseids và Geminids, Quadrantids là một trong những hiện tượng thiên văn đáng xem nhất trong năm.

Khi mưa sao băng này đạt đỉnh, bạn có thể quan sát tới 100 vệt sao mỗi giờ. Tuy nhiên, đỉnh điểm của cơn mưa sao băng này chỉ kéo dài vài tiếng đồng hồ chứ không tới vài ngày như các cơn mưa sao băng khác. Các bạn có thể quan sát nó bằng mắt thường hoặc kính thiên văn chuyên dụng.

Điểm sáng của trận mưa này nằm ở rìa phía bắc của chòm sao Boötes, không quá xa nhóm sao Bắc Đẩu. Nó nằm giữa phần cuối của Bắc Đẩu và tứ giác của các ngôi sao đánh dấu đầu của chòm sao Thiên Long. Mưa sao băng này được nhìn thấy rõ nhất ở bán cầu bắc, nhưng nó có thể được nhìn thấy từ 1 đến 50 ở vĩ độ nam bán cầu.

Điểm làm nên sức hấp dẫn của Quadrantids, đó chính là nguồn gốc có phần bí ẩn của mưa sao băng này. Trên thực tế, Quadrantids xuất phát từ một chòm sao có tên Quadrans Muralis từ thế kỷ XIX, song chòm sao này đã biến mất hoàn toàn trong bản đồ thiên văn học hiện đại.

Mặt khác, cho tới nay, “cha đẻ” của cơn mưa sao băng này vẫn còn gây rất nhiều tranh cãi. Nhiều giả thuyết cho rằng, Quadrantids là các mảnh thiên thạch nhỏ vỡ ra từ tiểu hành tinh 2003H1 nhưng cũng có người tin Quadrantids vốn xuất phát từ sao chổi C/1490 Y1.

Xem thêm: Theo dõi các thông tin sự kiện thiên văn thú vị và nổi bật nhất trong năm 2020

3. Mưa sao băng Perseids – những đứa con của vị thần Perseus

Perseids là mưa sao băng lớn nhất bắt nguồn từ sao chổi Swift-Tuttle – ngôi sao chổi mất 133 năm để quay một vòng quanh mặt trời. Ngay từ năm 36, hình ảnh về sao băng này đã được người Trung Hoa cổ đại ghi lại. Tới năm 1865, con người đã tìm ra gốc tích của hiện tượng này.

Xem thêm: Sập kính viễn vọng khổng lồ lớn thứ 2 thế giới của Đài quan sát Arecibo

Perseids là tên gọi của một trong những cơn mưa sao băng nổi tiếng nhất trên thế giới. Cái tên Perseids có gốc từ tiếng Hy Lạp cổ, gắn liền với Á thần Perseus. Trong tiếng Việt, hiện tượng này có biệt danh rất mỹ miều là Anh Tiên.

Ở Việt Nam, mưa sao băng Perseids có thể nhìn thấy từ giữa tháng 7 hàng năm, với đỉnh điểm hoạt động từ ngày 9 đến ngày 14 tháng 8, tùy thuộc vào vị trí cụ thể của sao chổi Swift-Tuttle. Khi đạt đỉnh, chúng ta có thể quan sát khoảng 60 vệt sao băng rơi mỗi giờ. Chúng có thể được nhìn thấy trên khắp bầu trời; tuy nhiên, do vòi hoa sen tỏa ra trong chòm sao Perseus, các Perseids chủ yếu có thể nhìn thấy ở Bắc bán cầu.

Điểm đặc biệt của Perseids là tần suất xuất hiện của quả cầu lửa (fire balll) rất cao. Đây cũng là một trong số ít những cơn mưa sao băng người Việt Nam có thể quan sát được bằng mắt thường. Thông thường, sao băng trong hiện tượng này bay vào khí quyển ở độ cao khoảng 80km so với mặt đất.

4. Mưa sao băng Orionids

Mưa sao băng Orionids đến từ sao chổi Halley (Halley cũng là nguyên nhân tạo ra mưa sao băng Eta Aquariids , xảy ra vào tháng 5 hàng năm). Orionids được đặt tên theo điểm chúng xuất phát, là bức xạ  nằm trong chòm sao Orion, và chúng có thể được nhìn thấy trên một khu vực rộng lớn của bầu trời.

Để quan sát được mưa sao băng Orionids rõ ráng nhất, các bạn có thể mua kính thiên văn chất lượng, uy tín tại đây

Ngôi sao chổi Halley quay xung quanh mặt trời mỗi vòng chừng 75 đến 76 năm. Mưa sao băng Orionid diễn ra vào tháng 10 hằng năm và có thể kéo dài một tuần, trình diễn khoảng 50 đến 70 sao băng mỗi giờ lúc cực đại. Khi sao chổi đi qua Hệ Mặt trời, Mặt trời làm thăng hoa một phần băng, cho phép các hạt đá tách ra khỏi sao chổi. Các hạt này tiếp tục trên quỹ đạo của sao chổi và xuất hiện dưới dạng sao băng (“sao rơi”) khi chúng đi qua tầng khí quyển trên của Trái đất.

Lần đầu tiên mưa sao băng này được quan sát là vào các năm 1839 và 1940 bởi nhà quan sát E. C. Herrick. Lần đầu quan sát vào năm 1839 ông đã kết luận rằng trận mưa sao băng kéo dài từ mùng 8 tới 15 tháng 10. Lần quan sát năm 1840 ông đính chính rằng nó bắt đầu mùng 8 và kết thúc vào 25/10.

Tuy nhiên, người đầu tiên quan sát chính xác trận mưa sao băng này là nhà thiên văn Herschel, ông đã quan sát được 14 sao băng của trận này xuất phát từ khu vực của chòm sao Orion vào ngày 18/10/1864 và năm tiếp theo, ông đã kết luận cực điểm của nó chính là là 20/10/1965. Khi đó Orionids đã là một trong số những trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm có thể quan sát.

Xem thêm: Cách quan sát mưa sao băng Geminids vào ngày 14/12/2020

Theo thời gian 1,5 thế kỉ trôi qua, các thiên thạch của Orionids vẫn còn rất nhiều trên khí quyển Trái Đất và chúng ta vẫn có thể quan sát trận mưa sao băng này. Nhưng mật độ sao băng nhỏ hơn trước khá nhiều. Nó không còn là một trận mưa sao băng thật sự lớn khi so sánh với các trận Perseids, Geminids hay thậm chí Leonids, nhưng vẫn là một hiện tượng thiên văn đáng chú ý với những người yêu thích quan sát bầu trời với mật độ những năm gần đây từ 25 tới 30 sao băng mỗi giờ.

5. Mưa sao băng Leonid – trận mưa sao băng có thể gây ra “bão”

Mưa sao băng Leonid là một trận mưa sao băng liên quan đến việc sao chổi Tempel-Tuttle, mà còn được biết đến với những cơn bão sao băng ngoạn mục xảy ra khoảng mỗi 33 năm. Cái tên Leonids lấy tên từ vị trí tỏa sáng trong chòm sao Leo.

Mưa sao băng lớn nhất, sáng nhất và ấn tượng nhất là mưa sao băng Leonid, nó tạo ra một trận bão sao băng tràn ngập bầu trời với hàng nghìn sao băng mỗi phút lúc cao trào. Thật vậy, thuật ngữ “mưa sao băng” được được tên sau khi các nhà thiên văn quan sát một trong những màn trình diễn ấn tượng nhất của mưa sao băng Leonid vào năm 1833.

Trong lịch sử, mưa sao băng Leonid lần đầu tiên xảy ra vào năm 1833, khi một cơn bão sao băng Leonids đổ bộ Trái đất. Khi đó, thậm chí không ít kẻ mê tín dị đoan cho rằng, Leonids chính là biểu hiện cảnh báo Ngày Tận thế của nhân loại.

Mưa sao băng lớn nhất Leonids xuất hiện vào khoảng giữa tháng 11 hàng năm (thường từ ngày 13/11 – 21/11). Cơn mưa này xuất phát từ chòm sao Sư Tử (Leo), cộng thêm các vệt sao băng thường tỏa ra thành chùm như bờm sư tử nên được gọi là Leonids.

Xem thêm: Trung Quốc trở thành nước thứ 2 trên thế giới cắm cờ trên Mặt trăng

Leonids cũng tạo ra các cơn bão sao băng (các đợt bùng phát rất lớn) với những đợt vượt quá 1.000 sao băng mỗi giờ, hoặc có sự kiện hơn 100.000 sao băng mỗi giờ. Vượt trội hoàn toàn so với các trận mưa sao băng khác (5 đến 8 sao băng mỗi giờ).

Những màn trình diễn đẹp mắt nhất của mưa sao băng Leonid xảy ra cách nhau khoảng 33 năm, với đợt mưa lộng lẫy gần nhất là hồi năm 2002; bạn phải chờ đến năm 2028 mới được chiêm ngưỡng đợt mưa cao trào lộng lẫy lần nữa.

Để giúp các bạn dễ dàng nắm bắt thời gian và quan sát chu trình các mưa sao băng. Các bạn có thể xem ở hình dưới đây: